[Fot. Maciej Stobierski]
A gdyby tak… Śląsk w Zagłębiu! Czas najwyższy, by spojrzeć na trwające od dekad antagonizmy, dzielące mieszkańców i mieszkanki obu stron Brynicy, z przymrużeniem oka. Po raz pierwszy w historii zespoły aktorskie Teatru Zagłębia i Teatru Śląskiego łączą siły we wspólnym spektaklu – na scenie tego pierwszego, w reżyserii dyrektora tego drugiego. Czy może wyjść z tego coś innego niż GZM (Górnośląsko-Zagłębiowski Miszmasz)? Przekonajmy się raz na zawsze!
Nad Polskę nadciągają ciemne chmury. A właściwie nad Warszawę… Ale czy jest jeszcze Polska, skoro nie ma władzy centralnej? Skoro nikt nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie, w osieroconym kraju podnoszą głowy kolejne grupy dążące do uznania swojej autonomii. Jak zwykle nikt nie spodziewa się, że wielka polityka zawita również do mieszkań zwyczajnych ludzi. Na przykład Pyjtra i Reginy Hajoków z Ostropy, którzy razem ze Zbyszkiem – sąsiadem rodem z Sosnowca – będą musieli zmierzyć się z wyznawcami Burzy, Ślązakowcami, Wielkozagłębianami, nastoletnim buntem Małgorzaty (nie Gryjtki!), historyjkami ostatniego żyjącego śląskiego powstańca, prezentami od wujka z zagranicy i… Zresztą zobaczcie sami.
Spektakl bierze udział w 28. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej ma na celu nagradzanie najciekawszych poszukiwań repertuarowych w polskim teatrze, wspomaganie rodzimej dramaturgii w jej scenicznych realizacjach oraz popularyzację polskiego dramatu współczesnego. Konkurs organizowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.
W I etapie Konkursu spektakle ocenia Komisja Artystyczna w składzie: Paweł Kluszczyński, Katarzyna Lemańska, Andrzej Lis, Jacek Sieradzki (przewodniczący), Katarzyna Tokarska – Stangret, Wiktoria Tabak, Agnieszka Wójtowicz.
Twórcy
ROBERT TALARCZYK
W latach 2005–2013 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, od września 2013 dyrektor Teatru Śląskiego w Katowicach. Jako dyrektor teatrów zwraca szczególną uwagę na zakorzenienie i wagę tego, co lokalne. Tak rozumiany teatr ma być sąsiadem swojego widza, przestrzenią, w której porusza się ważne dla danego miejsca i problemy zamieszkujących go ludzi (np. „Testament Teodora Sixta”, „Żyd”, „Bitwa o Nangar Khel” czy „Miłość w Koenigshutte” w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej oraz „Himalaje”, „Morfina”, „Pod presją”, „Czarny ogród”, „Wujek.81. Czarna ballada”, „Spójrz na mnie” czy „Pokora” w Teatrze Śląskim w Katowicach). Tworzy teatr upominający się – zarówno o swoich bohaterów, jak i o zaangażowanie widza. Interesują go postacie i historie dotychczas marginalizowane. Przygląda się im z różnych stron, szukając mechanizmów wykluczenia i stereotypizacji, a także oddając głos tym, których go pozbawiono. Zrealizował m.in. „Miłość Fedry” S. Kane, „Niezidentyfikowane szczątki ludzkie” B. Frasera, „Żyda” A. Pałygi, „Piątą stronę świata” K. Kutza, „Sztukę mięsa” W. Murek, „Dracha” i „Pokorę” Sz. Twardocha, „Krzyk wg. J. Kaczmarskiego” czy „Nikaj” Z. Rokity. Zainteresowania te widać również w idei Międzynarodowego Festiwalu OPEN THE DOOR, którego jest dyrektorem artystycznym. We wszystkich przenoszonych na scenę opowieściach, zarówno tych współczesnych, jak i klasycznych, chce zwrócić uwagę widzów na to, co z pozoru najprostsze i błahe. Zamiast wielkich narracji interesuje go ludzka zwyczajność, w której poszukuje najważniejszych wartości. Widać to szczególnie w jego spektaklach poświęconych Śląskowi i Ślązakom („Cholonek” – reżyseria wspólnie z M. Neinertem, „Piąta strona świata”, „Western”, „Wujek.81. Czarna ballada”, „Drach”, „Pokora”, „Nikaj”), podnoszących tematykę śląskiej mitologii, tożsamości i historii, docenianych za mówienie o uniwersalnych problemach językiem codzienności i lokalności, zrozumiałym dla każdego widza.
Realizował spektakle na kilkunastu scenach w kraju (m.in. Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy, Teatr Ludowy w Krakowie, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Opera Śląska w Bytomiu, Teatr Zagłębia w Sosnowcu czy Teatr Żydowski w Warszawie). Poetyka jego teatru jest czytelna także poza granicami kraju – kilkakrotnie reżyserował sztuki na scenach Teatro Astra i Fondazione Teatro Piemonte Europa w Turynie, współtworzył także nagradzany polsko-czesko-słowacko-węgierski spektakl „Intercity”, który miał swoją premierę w Pradze. Chętnie współpracuje z debiutującymi dramatopisarzami – jako pierwszy realizował na scenie teksty Artura Pałygi („Testament Teodora Sixta”), Weroniki Murek („Sztuka mięsa”) i Zbigniewa Rokity („Nikaj”).
Jego twórczość była wielokrotnie doceniana zarówno lokalnie, jak i w skali ogólnopolskiej. Jest laureatem m.in. Specjalnej Złotej Maski za kreatywność i wszechstronność umiejętności adaptatorskich, aktorskich i reżyserskich, trzech Złotych Masek za najlepsze spektakle oraz Złotej Maski za reżyserię. Jego spektakle były laureatami międzynarodowych festiwali: Teatrów Moraw i Śląska, Sąsiedzi, Zderzenie oraz Baszta. „Piąta strona świata” zdobyła nagrodę za najlepsze przedstawienie XIX edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, natomiast „Żyd” zwyciężył na festiwalu R_@_Port. Na XIV Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” – Sopot 2014 uhonorowano go nagrodami za reżyserię telewizyjnej wersji „Piątej strony świata” oraz za adaptację powieści Kazimierza Kutza. Decyzją czytelników „Gazety Wyborczej” w grudniu 2013 r. został uhonorowany Cegłą z Gazety – Nagrodą im. Janoscha, a w 2019 roku Nagrodą im. Wojciecha Korfantego przyznawaną przez Związek Górnośląski wybitnym postaciom i instytucjom zasłużonym dla Górnego Śląska. W 2021 roku otrzymał Nagrodą im. Zygmunta Hübnera „Człowiek Teatru”.
ZBIGNIEW ROKITA
Reporter, redaktor. Specjalizuje się w problematyce Europy Wschodniej i Górnego Śląska. Autor książek reporterskich „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku” (podwójnie nagrodzonej Nagrodą Literacką Nike oraz nominowanej do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, nagrody Ambasador Nowej Europy i Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego) oraz „Królowie strzelców. Piłka w cieniu imperium” (książka została przełożona na język ukraiński, a spektakl na jej podstawie wystawiono w Teatrze Nowym w Zabrzu). Autor sztuki teatralnej „Nikaj” (Teatr Zagłębia, reż. Robert Talarczyk). Pochodzi z Gliwic.
MIŁOSZ MARKIEWICZ
Historyk sztuki i kulturoznawca. Doktor nauk humanistycznych. Adiunkt w Katedrze Teatru i Sztuki Mediów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, współpracownik Katedry Nauk o Sztuce Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Jest członkiem European Society for Literature, Science and the Arts i jednym z redaktorów pisma kulturalnego „Fragile”. Kierownik literacki Teatru Śląskiego im. St. Wyspiańskiego w Katowicach. Jako dramaturg, autor adaptacji i scenariuszy teatralnych współpracował m.in. z Teatrem Śląskim, Teatrem Zagłębia i Teatrem Czwarta Scena.
MARCEL SŁAWIŃSKI
Doktor sztuk plastycznych. Pracuje dla teatru, filmu i telewizji. W swoim dorobku ma wiele różnorodnych, znaczących i prestiżowych obrazów filmowych, które odniosły sukces międzynarodowy. Autor scenografii do trzech filmów nominowanych do Oscara. Współpracuje również z licznymi teatrami oraz ma na swoim koncie wiele realizacji telewizyjnych. Od wielu lat pracuje z Katarzyną Sobańską w najbardziej rozpoznawalnym w Polsce duecie scenograficznym, mając na koncie wiele wspólnych realizacji filmowych i teatralnych, nagradzanych na wielu prestiżowych festiwalach w Polsce i za granicą. Sukcesem duetu jest Oscar (w kategorii najlepszy film obcojęzyczny) dla filmu IDA Pawła Pawlikowskiego. Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Filmowej i wykładowcą na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz na Wydziale Malarstwa (Pracownia Scenografii) Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.
DOMINIKA ŻŁOBIŃSKA
Kostiumograf i scenograf teatralny oraz filmowy. Swoje doświadczenie zdobywała w pracy przy największych produkcjach takich jak „Pod presją” Mai Kleczewskiej, „Obywatel Jones” Agnieszki Holland czy „Zimna wojna” Pawła Pawlikowskiego. Jest autorką między innymi kostiumów do takich realizacji jak „Królowa Śniegu” w reżyserii Magdaleny Piekorz oraz „Biesiada u Hrabiny Kotłubaj” autorstwa tej samej reżyserki, a także „Nerwicy Natręctw” i „Nikaj” w reżyserii Roberta Talarczyka. Jest absolwentką kierunku grafika na Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Uzyskała dyplom z wyróżnieniem w pracowni intermediów i technik cyfrowych oraz w pracowni scenografii. Uczestniczka wielu wystaw krajowych i zagranicznych (m.in. Osten Biennial of Drawing, Skopje 2014). W 2019 otrzymała drugą nagrodę za najlepszą scenografię i kostiumy w konkursie o Nagrodę Scenograficzną im. Jerzego Moskala w Katowicach.
IGA SŁUPSKA
Scenografka, kostiumografka, pedagożka. Ukończyła malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Współautorka scenografii i autorka kostiumów do spektakli m.in. : Korzeniec, Koń kobieta i kanarek, Siódemka, Między ustami a brzegiem pucharu (Teatr Zagłębia), Był sobie Polak, Polak, Polak i diabeł, Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian, Marat Sade (Teatr im. J. Osterwy w Lublinie), Gorączka czerwcowej nocy (Teatr Nowy im. T. Łomnickiego w Poznaniu), Wujek 81. czarna ballada, Słowo o Jakubie Szeli (Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach), 1946 (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach), Kariera Artura Ui (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie), Królestwo (Teatr Stary w Krakowie).
MIUOSH
Polski raper i producent muzyczny, a także przedsiębiorca. Miłosz Borycki działalność artystyczną podjął na początku XXI w. w katowickim zespole hip-hopowym Projektor. Wraz z grupą występował do 2011 roku, kiedy to z dorobkiem dwóch, dostępnych w powszechnej sprzedaży albumów Projektor został rozwiązany. Równolegle Miuosh współtworzył krótkotrwały projekt Perwer Squad, by w 2007 roku rozpocząć solową działalność artystyczną.
Debiutancki album rapera zatytułowany Projekcje ukazał się jeszcze w 2007 roku, jednakże nie zyskał szerszego rozgłosu na krajowej scenie muzyki hip-hopowej. Kolejne nagrania Boryckiego ukazały się na następujących płytach: Maue LP (nielegal, 2007), Fandango Gang (oraz Bas Tajpan, 2009), Pogrzeb (2009) oraz Piąta strona świata (2011). Pierwszy, aczkolwiek znaczący sukces komercyjny raper odniósł za sprawą wydanej w 2012 roku solowej produkcji zatytułowanej Prosto przed siebie. Nagrania wyróżnione platynową płytą dotarły do 2. miejsca zestawienia OLiS. Materiał przyczynił się także do zainteresowania publiczności poprzednim dorobkiem artystycznym rapera. Status złotej płyty uzyskał wydany rok wcześniej album Piąta strona świata. Natomiast debiut muzyka – Projekcje trafił na krajową listę przebojów (OLiS).
Od 2010 roku członek zespołu 19SWC. Miuosh współpracował ponadto m.in. z takimi wykonawcami jak: Donatan, Firma, Onar, Paluch, Pokahontaz, Rahim, Smagalaz, Toony, Vienio, Pawbeats oraz White House. Poza działalnością artystyczną od 2007 roku prowadzi wytwórnię płytową pod nazwą Fandango Records. W latach poprzednich był związany z oficyną MaxFloRec, której był współzałożycielem.
