Wierzymy, że teatr pełni istotne funkcje społeczne. Powinien nie tylko prezentować wysokiej jakości ofertę artystyczną, ale także, a może przede wszystkim, budować wspólnotę. Troska o trwałość jej fundamentów powinna stanowić misję każdej publicznej instytucji. Zespół Teatru Zagłębia dokłada wszelkich starań, by mieszkańcy i mieszkanki naszego regionu czuli się zaproszeni do współtworzenia programu instytucji – pragniemy wspólnie eksplorować tematy historii i kultury Zagłębia Dąbrowskiego oraz Górnego Śląska. Właśnie z tej potrzeby wyrósł projekt Zagłębie//Śląsk. Zajmowaliśmy się w nim skomplikowanymi dziejami ziem znajdujących się dzisiaj w graniach województwa śląskiego. Przed nami jeszcze nikt nie zajął się tym tematem w sposób równie kompleksowy – łączący ze sobą świat sztuki, nauki i działań partycypacyjnych.
Projekt Zagłębie//Śląsk to element spójnej strategii społeczno-kulturalnej Teatru Zagłębia, integrującej ze sobą działalność artystyczną z aktywnością obywatelską, świat teatru z codziennym doświadczeniem mieszkańców. przez dwa lata trwania projektu w mieszkańcach Śląska i Zagłębia staraliśmy się zbudować pozytywne poczucie tożsamości oraz dumę z tradycji wspólnie zamieszkiwanej przestrzeni. Na każdym etapie trwania projektu nawiązywaliśmy do skomplikowanej, wielonarodowej historii zamieszkiwanych przez nas miejsc. Najważniejszym elementem naszego projektu było bowiem wykorzystanie narzędzi artystycznych w sposób pomocny dla wyrażania realnych, bieżących problemów społeczności będącej odbiorcami teatru.
Projekt obejmował szereg różnorodnych działań, które przedstawiamy poniżej:
Płyta „Sprawa! 1905 – Zagłębie – Śląsk – 1921”
Inauguracyjnym działaniem projektu Zagłębie//Śląsk było wydanie pod koniec 2020 roku płyty „Sprawa! 1905 – Zagłębie – Śląsk – 1921.” z udziałem aktorów Teatru Śląskiego, Teatru Zagłębia oraz zespołów Hańba!, Fanga i grup zrzeszonych w stowarzyszeniu Śląsk Folkowy. Premiera płyty odbyła się w tramwaju kursującym na linii Teatr Zagłębia – Teatr Śląski. Płytę można odsłuchać online na profilu Teatru Zagłębia w serwisie Soundcloud.
8-10 września 2021: Konferencja naukowa „Strefy KON/TAKTU – STREFY KON/FLIKTU jako narzędzie rozpoznawania współczesnej rzeczywistości kulturowej”
Konferencja organizowana przez Teatr Zagłębia w Sosnowcu, z udziałem Katedry Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytutu Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego oraz Zagłębiowskiej Mediateki.
Na przykładzie dwóch sąsiadujących ze sobą regionów: Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego nawiązaliśmy do idei stref kontaktu, rozumianej jako przestrzeń, w której geograficznie i historycznie odległe ludy kontaktują się ze sobą i nawiązują relacje wiążące się na przykład z przymusem czy skrajną nierównością. Konferencja odbyła się stacjonarnie w przestrzeni Zagłębiowskiej Mediateki, do udziału zaprosiliśmy środowisko naukowe z całej Polski.
26 sierpnia 2021 i 1 czerwca 2022: mecz piłkarski artystów związanych z Teatrem Zagłębia i Teatrem Śląskim
Sport, podobnie jak sztuka, to elementy szeroko pojętej kultury. Boisko piłkarskie to miejsce, gdzie te dwie, wydawałoby się skrajne sfery naszego życia, mają szansę się przenikać. Do meczu artystów zaprosiliśmy nie tylko aktorów obydwu teatrów, ale również lokalnych twórców kultury, dziennikarzy oraz samorządowców. Mecz stał się okazją do sportowej rywalizacji, oraz do integracji środowisk twórczych. W pierwszym meczu zwyciężyła drużyna związana z Sosnowcem.
1 czerwca 2022 odbył się rewanż tym razem w Katowicach. Na boisku pracownicy obu teatrów wsparci artystami oraz piłkarkami ekstraklasowych zespołów GKS Katowice i Czarnych Sosnowiec. Rewanż wygrała drużyna Katowic. Gratulujemy!
8 września 2021: spacer performatywny po Nekropolii Czterech Wyznań
Spacer po Nekropolii Czterech Wyznań, czyli sosnowieckim zespole cmentarzy: rzymskokatolickim, żydowskim, prawosławnym i ewangelickim, gdzie wraz z przewodnikami Grzegorzem Onyszko i Pawłem Ptakiem (sosnowieckimi regionalistami), uczestnicy konferencji mogli przekonać się o wielokulturowej tkance społecznej dawnego Sosnowca oraz odkryć namacalne ślady tych postaci, które znalazły swoje drugie życie po życiu w spektaklach granych w Teatrze Zagłębia.
9 września 2021: spacer szlakiem hałd: Ajska (Świętochłowice) i Góra Antonia (Ruda Śląska)
Hałdy to charakterystyczny element śląskiego krajobrazu, które z jednej strony są dowodem antropogenicznych zmian na ziemi oraz eksploatacyjnej gospodarki jej zasobami, z drugiej stanowią niejako rewers jej geologicznych warstw, stając się medium między lokalnie usytuowaną teraźniejszością a przeszłością. Przytłaczające swoją wielkością, usypywane latami wzgórza z kopalnianych odpadów, kamieni, żwiru, piachu i resztek węgla, długo uważane były za zmorę górnośląskiego krajobrazu, kojarzonego z ciężkim przemysłem, szarością, obcością i ekologiczną katastrofą lub ruinami cywilizacji (skojarzenia wzmacnianie dodatkowo przez obrazy ze Śląskiej Trylogii Kazimierza Kutza czy kryminalne kino gatunkowe: Anna i Wampir (1982), Jestem mordercą (2016, 1998). Dzisiaj owe ruiny stają się terenem kształtowania się nowych ekosystemów technonaturokulturowych, przykładami siedlisk nowej fauny i flory, kulturowej transformacji i nowej użyteczności. Są więc tym samym idealnym wcieleniem stref kontaktu techno-naturo-kulturowego między tym co ludzkie i więcej niż ludzkie, których studium zajmiemy się podczas spaceru.
10 września 2021: Spektakl „Nikaj” w reż. Roberta Talarczyka
16 września 2022: spektakl „Węgla nie ma” w reż. Jacka Jabrzyka
Kolejnym elementem projektu łączącego regiony Śląska i Zagłębia było stworzenie dwóch przedstawień. Jedno z nich powstało na sosnowieckiej scenie, a jego reżyserii podjął się znany aktor i reżyser Robert Talarczyk, dyrektor Teatru Śląskiego. Spektakl „Nikaj” według tekstu Zbigniewa Rokity – autora nagradzanego reportażu „Kajś” z Wydawnictwa Czarnego – opowiadał o trudnym procesie budowania własnej tożsamości z fragmentów pogmatwanej historii regionu.
Drugi ze spektakli to sztuka Przemysława Pilarskiego „Węgla nie ma”. Wyreżyserował ją w Teatrze Śląskim w Katowicach Jacek Jabrzyk, Zastępca dyrektorki ds. artystycznych Teatru Zagłębia. Tym razem to opowieść o Zagłębiakach poszukujących Ślązaków, którzy zapadli się pod ziemię. W spektaklu pojawiają się zasnute mgłą Katowice – miasto pełne niebezpieczeństw. Czy Zagłębiacy potrafią żyć bez Ślązaków? Kim jesteśmy, kiedy nie mamy od kogo się różnić?
11 września 2021: Metropolitalna Noc Teatrów z „Nikaj” oraz Kapelą Dejcie Pozór i Kapelą Fedaków
Podczas Metropolitalnej Nocy Teatrów 11 września 2021 w Teatrze Zagłębia zaprezentowano spektakl „Nikaj” w reż. Roberta Talarczyka, którego premiera odbyła się zaledwie dzień wcześniej. Wyjątkową premierową atmosferę podtrzymał koncert Kapeli Dejcie Pozór oraz Kapeli Fedaków – zespołów kultywujących śląskie tradycje muzyczne. O północy odbyła się teatralna premiera słuchowiska „Sprawa! 1905 – Zagłębie – Śląsk – 1921”.
Listopad 2021: konkurs Nowe Utopie | strefy kontaktu
Ogólnopolski konkurs na realizację spektaklu teatralnego, skierowany do debiutujących reżyserek i reżyserów. Jego celem było uczynienie ze sceny Teatru Zagłębia przyjaznej przestrzeni do pracy dla twórczyń i twórców będących na początku swojej artystycznej drogi. Tematem konkursu były STREFY KONTAKTU – inspirowaliśmy w ten sposób artystów do sięgania po lokalne historie ze śląsko-zagłębiowskiego pogranicza. Finalny spektakl „Utracona cześć Katarzyny W”, którego premiera odbyła się w listopadzie 2021, weszła do repertuaru Teatru Zagłębia.
